HEAL (Sağlık ve Çevre Birliği), Halk Sıhhati Uzmanları Derneği (HASUDER), ve Kocaeli Üniversitesi Halk Sıhhati Anabilim Kısmı iştirakiyle üç yıl süreli bir Avrupa Birliği projesi olarak hayat geçirilen Etraf, İklim ve Sıhhat için İşbirliği Projesi (ÇİSİP) tamamlandı.
2020 Nisan ayında başlatılan ve Türkiye’de etraf sıhhati alanındaki kapasitenin geliştirilmesi hedeflenen proje kapsamında 200’den fazla etraf ve sıhhat uzmanına ulaşıldı. Uzmanlara, hava kirliliğinin sıhhat tesirlerinin sayısallaştırılması ve Sıhhat Tesir Değerlendirmesi üzere bahislerde metodolojik eğitimler verildi.
Projenin çıktıları Ankara‘da düzenlenen, ilgili bakanlıkların temsilcilerinin yanı sıra etraf ve sıhhat uzmanlarının bir ortaya geldiği kapanış toplantısıyla sunuldu. Kapanış toplantısının akabinde ”2023 Sarsıntısı ve Sonrasında İklime ve Olağandışı Durumlara Dirençli Sıhhat Sistemi” başlıklı bir bildiri yayınlandı.
Bildiride 2023 zelzelesi sonrasında sıhhat sistemimizin karşılaştığı zorluklara ve iklim değişikliğinin yarattığı tehditlere dikkat çekilerek, Türkiye’de doğal afetlere ve iklim değişikliğine dirençli bir sıhhat sistemi oluşturulmasının gerekliliği vurgulandı.
Bildiride, iklim değişikliği insanlığın karşı karşıya kaldığı en büyük sıhhat tehdidi olarak bedellendiriliyor. Hükümetler ortası İklim Değişikliği Paneli‘ne (IPCC) nazaran iklim değişikliğine bağlı ortaya çıkacak milyonlarca mevti engellemek için ortalama sıcaklık artışının en fazla 1.5°C ile sonlandırılması gerekiyor.
İklim değişikliği ekolojik ve toplumsal sistemleri istikrarsızlaştırarak insan sıhhatini tehlikeye atıyor. Direkt sıhhat riskleri ortasında sıcak hava dalgaları, çok hava olayları ve değişen hava kalitesi yer alırken sıhhate yönelik dolaylı riskler bulaşıcı hastalık dağılımını, mahsul randımanını, balık stoklarını, aeroalerjenleri, su kalitesini, su akışlarını ve bakteriyel büyüme oranlarını etkileyen ekosistemler ve biyofiziksel sistemlerdeki değişiklikler yoluyla ortaya çıkıyor. İklim değişikliği ayrıyeten gerilime neden oluyor ve geçim kaynaklarını kesintiye uğratarak zihinsel ve fizikî sıhhat sıkıntıları yaratıyor.
HİÇ KİMSE İNANÇTA DEĞİL
Ancak iklim değişikliğinden en çok fakirler ve fakir ülkelerde yaşayanlar etkileniyor. Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 12’si yani 930 milyon insanın sıhhat hizmetlerini karşılamak için aile bütçelerinin en az yüzde 10’unu harcadığı bilinmekte. İklim değişikliği sıcak dalgalarının, fırtınaların ve seller üzere çok hava olaylarının da kaynağı. İklim değişikliğinden en çok etkilenen kümelerden biri de yerinden edilmiş bireyler, yaşlı nüfus ve temel sıhhat hizmetlerine erişemeyen bireyler olarak listeleniyor.
DİRENÇLİ SIHHAT SİSTEMİ:
Dirençli sıhhat sistemi, iklim değişikliğinin ve başka afetlerin neden olduğu sıhhat riskleri ile başa çıkabilen ve bu risklerin tesirlerini en aza indiren sıhhat sistemine deniyor.
Hızlı reaksiyon verebilmeleri ve süratli bir halde yine yapılandırılmaları için bir dizi stratejiyle, eğitimler ve acil durum stoklarıyla güçlendirilen dirençli sıhhat sistemi, iklim değişikliğinin tesirlerini azaltmak için önerilen siyaset ve uygulamaları da destekliyor.
Çiğdem Yavuz. Çevre, İklim ve Sıhhat için İşbirliği Projesi kapanış etkinliğinde konuşan ÇİSİP uzmanlarından Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan, şunları söyledi:
“Türkiye iklim değişikliğinden en çok etkilenen ülkelerden biri. Bu nedenle iklim değişikliğinin sıhhat tesirleri belirlenmeli, iklim değişikliğinin yarattığı risklerin azaltılmasına yönelik yol haritası çıkartılmalı. Halihazırda gündemde olan bu hareketlerin yanı sıra, sıhhat sistemlerinin dirençliliğinin sağlanması için iklim-sağlık ahenk planları hazırlanmalı. Bu planlar sıhhat tehditlerinin entegre izlenmesini, erken ihtar ve cevap sistemlerinin geliştirilmesini ve devreye alınmasını içermelidir.”
Melike Yavuz. ÇİSİP uzmanlarından HASUDER üyesi ve Halk Sıhhati Uzmanı Dr. Öğretim Görevlisi Melike Yavuz ise şöyle konuştu:
“Özellikle geçtiğimiz yıllarda sıcak hava dalgalarının sıklığı ve şiddetinin arttığı ve zelzeleden etkilenen bölgelerin güney vilayetleri olduğu göz önüne alındığında, sarsıntı sonrası orta periyotta bölgede ortaya çıkabilecek sıhhat sıkıntılarına dikkat çekmek istiyoruz. Ülkemiz coğrafik pozisyonu nedeniyle iklim değişikliğinin yaratacağı sıhhat, bilhassa enfeksiyon hastalıklara karşı kırılgan bir bölge. Dirençli sıhhat sistemlerinin yanı sıra, Sıhhat Tesir Değerlendirmesi üzere yolları ve Tek Sıhhat kavramını önemsiyoruz.”
DİRENÇLİ SIHHAT SİSTEMİ NASIL İNŞA EDİLİR?
ÇİSİP kapanış toplantısının akabinde yayınlanan “2023 Sarsıntısı ve Sonrasında İklime ve Olağandışı Durumlara Dirençli Sıhhat Sistemi” başlıklı bildiride ise Şubat 2023’teki zelzelelerin ve akabinde Türkiye’nin iklime dirençli bir sıhhat sistemi geliştirmesi için şu teklifler getirildi:
Liderlik ve idare: Sıhhat dalında iklim değişikliğiyle ilgili siyasetlerin ve programların geliştirilmesi için liderlik ve iş birliği değerlidir.
Sağlık insan gücü: İklim değişikliğiyle başa çıkmak için sıhhat işçisinin eğitimi ve kapasitesinin artırılması gerekmektedir.
Kırılganlık ve toplum ahengi değerlendirmesi: Sağlık risklerini belirlemek, zayıf noktaları tespit etmek ve ahenk stratejileri geliştirmek için kırılganlık değerlendirmeleri yapılmalıdır.
Entegre risk izleme ve erken ikaz sistemleri: İklimle ilgili sıhhat risklerinin izlenmesi ve süratli bir formda müdahale edilmesi için risk izleme ve erken ihtar sistemleri kurulmalıdır.
Sağlık ve iklim araştırmaları: Sıhhat tesirleri, toplum hazırlığı ve risk idaresi üzere bahislerde sıhhat ve iklim araştırmaları yapılmalıdır. İklime güçlü, sürdürülebilir teknolojiler ve altyapı: Sıhhat sisteminin iklim değişikliğine güçlü altyapıya sahip olması kıymetlidir.
Sağlığın ve çevresel belirleyicilerin idaresi: Sıhhat kesimi, çevresel risklerin idaresi ve siyaset seviyesinde tedbirler alarak sıhhati müdafaada değerli bir rol oynamalıdır.
İklim değişikliğini temel alan sıhhat programlarının uygulanması: İklim değişikliğiyle bağlantılı sıhhat risklerine yönelik programlar geliştirilmeli ve uygulanmalıdır.
Acil durum hazırlığı ve idaresi: İklim değişikliğiyle bağlantılı afetlere yönelik acil durum planları ve sistemleri oluşturulmalıdır.
Finansman ve kaynak idaresi: İklim değişikliğiyle çaba için kâfi finansman ve kaynak sağlanmalı, bunların tesirli bir formda yönetilmesi sağlanmalıdır.
Çevre, İklim ve Sağlık için İş Birliği Projesi (ÇİSİP) kapanış toplantısında “Türkiye’de İklim Değişikliği ve Afete Sağlam Sıhhat Sistemleri” başlıklı bir de panel düzenlendi. HASUDER Yönetim Kurulu Lideri Prof. Dr. Bülent Kılıç’ın oturum başkanlığı yaptığı panelde Shweta Narayan (Health Deva Without Harm), Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan (Kocaeli Ü. Tıp Fak. Halk Sıhhati AD), Fevzi Özlüer (Çevre Hukuku Ağı), Dr. Öğretim Üyesi Melike Yavuz (HASUDER) konuşmacı olarak yer aldı. Aktiflikte ayrıyeten “Sağlık, Etraf ve İklim Değişikliği Alanlarının Geleceği” bahisli bir yuvarlak masa toplantısı düzenlendi.
Detaylı bilgiye ve yayınlanan bildirinin tamamına şu adresten ulaşabilirsiniz. (HABER MERKEZİ)